Een reis naar het middelpunt van de aarde
Locatie: IJsland
In de voetsporen van Jules Vernes
De Brennisteinsfjöll hoogvlakte (zwavelgebergte) is een groot vulkanisch systeem, 20 km ten zuiden van Reykjavik.
Vanaf jonge leeftijd ben ik gefascineerd door vulkanen. Mijn fascinatie werd mede ingegeven door de boeken die ik erover heb gelezen en natuurlijk door indrukwekkende televisiedocumentaires. Favoriet blijft voor mij het boek ‘Naar het middelpunt van de aarde’ van Jules Vernes.
In het boek ontcijfert de Duitse professor Otto Lidenbrock samen met zijn neef Axel een oud manuscript met daarin instructies om af te dalen in de krater van een vulkaan op IJsland en hoe het middelpunt van de aarde te bereiken. Onder leiding van gids Hans Bjelke vatten ze het plan op om de reis te gaan maken en beleven de meest onvoorstelbare avonturen.
Als kind las ik het boek ooit in één middag uit en zei tegen mezelf: ‘dat wil ik later ook…’
Afdalen in een vulkaan is in de praktijk nagenoeg onmogelijk. Na een uitbarsting verhardt het achtergebleven vloeibare gesteente in de kraterpijp en de magmakamers en sluit daarmee de toegang af. Toch is er blijkbaar één uitzondering, en daarover publiceerde National Geographic in 2011.
Op goed een half uur rijden van de IJslandse hoofdstad Reykjavik bevindt zich op een hoogvlakte het vulkanische systeem van Brennisteinsfjöll. Dit gebied maakt deel uit van de grens tussen de Euraziatische en Noord Amerikaanse tektonische platen. Door enorme krachten van onderwatererupties worden de tektonische platen op een diepte van 10 tot 15 kilometer uiteen getrokken. In dit gebied op IJsland is de aardbreuk ook aan de oppervlakte zichtbaar en verwijderd zich met ongeveer 2 centimeter per jaar. Twee centimeter lijkt weinig, maar maakt wel dat IJsland een van de geologisch actiefste gebieden op aarde is.
In dit gebied op IJsland is de aardbreuk tussen de Euraziatiche en Noord Amerikaanse tektonische plaat ook aan de oppervlakte zichtbaar en verwijderd zich met ongeveer 2 centimeter per jaar.
De grootste vulkaan op deze hoogvlakte is de 50 meter hoge Thrihnukagigur. De vulkaan ontleent zijn naam aan de drie kraters (‘3 pieken’) die zijn gevormd tijdens afzonderlijke uitbarstingen. De oudste van de drie kraters ontstond 50.000 jaar geleden tijdens de laatste ijstijd, toen IJsland onder een honderden meters dikke ijskap was bedekt.
De middelste krater werd 4.500 jaar geleden gevormd en de jongste krater ontstond bij de laatste uitbarsting, nu 4.000 jaar geleden. Het was bij deze krater waar de IJslandse wetenschapper Árni Stefánsson in 1974 een merkwaardige ontdekking deed. Een bodemloos gat naar een schijnbaar eindeloze diepte. Met behulp van een paar bevriende speleologen daalde hij af in het zwarte gat. De verwachtingen waren hooggespannen, hoewel hij niet wist wat hij moest verwachten te gaan zien. De waarneming was teleurstellend. Niet in de laatste plaats door de enkele lamp die hij bij zich had. Wat hij zag leek meer op een verlaten steengroeve.
Eén van drie kraters van de Thrihnukagigur vulkaan.
Pas zeventien jaar later is hij de krater opnieuw gaan verkennen. Met betere hulpmiddelen werden twee afdalingen gemaakt en besefte hij toen pas iets bijzonders te hebben ontdekt. Na aanvullend wetenschappelijk onderzoek kwam hij tot de conclusie dat deze vulkaan uniek is in zijn soort. Ook vulkanoloog Haraldur Sigurdsson verklaarde later dat het een bijzonder fenomeen betrof. Na de laatste uitbarsting is de achtergebleven magma teruggevloeid naar de ingewanden van de aarde, alsof iemand de stop uit een badkuip heeft getrokken. Wat resteerde was een lege kraterpijp en magmakamer. Een magmakamer zó groot, dat het Amerikaanse Vrijheidsbeeld er met groot gemak in past.
Deze ontdekking was voor National Geographic Channel de aanleiding om in 2011 een documentaire te maken over de Thrihnukagigur.
Om met een cameraploeg in het hart van de slapende vulkaan te komen bouwde men een open kabellift naar de bodem van de magmakamer op 120 meter diepte.
Vanaf 2012 besloot men om gelimiteerd bezoekers toe te laten tot het binnenste van deze slapende vulkaan.
Doorsnede van de toegankelijke krater van de Thrihnukagigur vulkaan. Als enige vulkaan ter wereld is het mogelijk om 120 meter af te dalen naar de bodem van de magmakamer. De magmakamer is zó groot, dat het Amerikaanse Vrijheidsbeeld er met gemak in past.
Vanaf de weg is het 3 kilometer lopen naar de kraters van de Thrihnukagigur vulkaan.
Om de vulkaan te bereiken maken we vanaf de weg een wandeling van 3 kilometer over een lavaveld. De uitzichten zijn fantastisch en we staan oog in oog met de aardbreuk tussen de twee tektonische aardplaten.
Via een stijl pad bereiken we de rand van de vulkaankrater.
Op weg naar de rand van de vulkaankrater.
De opening van de krater meet 4 bij 4 meter en via een loopbrug stappen we in de liftbak. Naarmate we afdalen verdwijnt het daglicht.
De lift is 6 minuten onderweg en eenmaal uit de kraterpijp openbaart zich een gigantische ongerepte kathedraalachtige ruimte van ongeveer 100 bij 50 meter. Een stenen koepel van verbrand, gebroken en gescheurd gesteente. Gassen en extreem hoge temperaturen hebben het gesteente gekleurd in een bont palet van blauw, mosterdgeel, wit, turquoise, groen, bruin, rood roze, paars, zwart en... goud. Littekens van extreem natuurgeweld.
Met een kabellift, welke door glazenwassers van wolkenkrabbers wordt gebruikt, dalen we af door de kraterpijp.
Videoverslag van de afdaling door de kraterpijp naar de magmakamer van de Thrihnukagigur vulkaan.
Het voelt vreemd om in deze ondergrondse wereld rond te lopen en oog in oog te staan met de ongerepte geheimen van het binnenste van de aarde.
Door de smalle kraterpijp zien we een kleine heldere cirkel. Het daglicht lijkt een eenzame ster aan een donkere hemel.
Om in de sfeer van Jules Vernes te blijven realiseren we ons dat de vloer van de magmakamer een doorgang naar de kern van de aarde is.
Op de vraag of de vulkaan ooit nog zal uitbarsten hebben vulkanologen geen antwoord, omdat ze feitelijk niet weten waar de teruggevloeide magma zich bevindt.
De kabellift daalt door de kraterpijp en bereikt de magmakamer.
Gassen en extreem hoge temperaturen hebben het gesteente gekleurd in een bont kleurenpalet.
Na bijna een uur in een andere wereld is het tijd om terug te gaan. De gids legt in de lift uit dat men het gedachtengoed van Árni Stefansson blijft nastreven om ervoor te zorgen dat natuurlijke wonderen zoals Thrihnukagigur met zorg en respect behandeld worden en op de juiste manier toegankelijk worden gehouden. Volgens hem zijn er daarom meer mensen op de top van de Mount Everest geweest dan op de bodem van de magmakamer van een vulkaan.
We verblijven bijna een uur in de magmakamer en maken vele foto's en video opnamen.
Ik sta alleen op de rand van de krater. De lucht is helder en opgeklaard. Genietend van het uitzicht realiseer ik me ineens dat ik een fractie van de reis van professor Lidenbrock heb gemaakt. Een oude wens is in vervulling gegaan. Wat een geweldige en ongelofelijke ervaring!
Bronnen:
-Naar het middelpunt der aarde. Door Jules Vernes. Uitgave: Elsevier, 1964.
-The Encyclopedia of Volcanoes. Door Haraldur Siggadsson e.a. Uitgave: Academic Press, 2015.
-National Geographic News, April 2011
-www.intothevolcano.com
